Historia patriotyków

Zaduma nad patriotykami

[su_row][su_column size=”1/2″ center=”no” class=””]

Mało kto już dzisiaj pamięta, jakim powodzeniem podczas „nocy terroru”, niemal zaraz po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce i zainicjowaniu wojny polsko-jaruzelskiej, cieszyła się drobna biżuteria, zwana potocznie i chwytliwie patriotykami. Na rynku, często sprzedawane pokątnie lub spod lady, niejednokrotnie zamawiane szeptem przez klienta, pojawiały się cacuszka sztuki jubilerskiej, głównie wytwarzane w srebrze. Dziesiątki wzorów krzyżyków z orzełkiem w koronie, sygnetów, ryngrafów czy wisiorków. Dominowały, oprócz motywów religijnych, popularne elementy historyczne, znane motywy lwowskie, wileńskie czy warszawskie. Niemal każdy taką rzecz chciał mieć na wyłączność. Ich kupowanie było niemym przejawem oporu społeczeństwa, demonstracją nieposłuszeństwa wobec władzy, nachalnie narzucającej komunistyczne emblematy.

Były bardzo popularnym prezencikiem dla członków najbliższej rodziny, nawet dla ukochanej czy ukochanego, niosąc zawsze otuchę czy nadzieję, w czasach bardzo trudnego zawirowania dziejowego. Otwarcie wzorowano się na tzw. „czarnej biżuterii”, która odegrała niemal już legendarną rolę patriotyczną po powstaniu styczniowym 1863 r., doprowadzając do pasji carskiego zaborcę. Ponad wiek później carskich policmajstrów zastąpili ubeccy węszyciele, którzy nie kryli swojej wściekłości z powodzenia patriotyków, w których upatrywali przejaw niechęci do generalskiej władzy i jej dekretów. Nic dziwnego, że uporczywie dążyli do wykrycia źródła osobliwej produkcji.

Może nie tylko dla historyka tych czasów istotna będzie informacja, że jako pierwsza na pomysł masowej produkcji patriotyków wpadła „Pracownia Złotnicza Leszka Bubla”, firma podówczas znana w całym kraju. Realizacją swojego pomysłu przez kilka dobrych lat zajmowała się jako jedyna w Polsce. Potem, ale dopiero w drugiej połowie lat 80-tych, niemal jak grzyby po deszczu, jak to zwykle bywa, pojawili się rozmaici podrabiacze, kopiści, amatorzy łatwego i szybkiego zysku. Firma pana Leszka Bubla miała jednak swój powód do chwały. Wypuściła na rynek blisko pól miliona egzemplarzy patriotyków i produkcja sprzedała się niemal na pniu. Dzisiaj Leszek Bubel wspomina tamte czasy i ową produkcję z lekkim rozrzewnieniem, ale i z dumą…

[/su_column] [su_column size=”1/2″ center=”no” class=””]

“No cóż, chwalić się może nie wypada, ale mam chyba jakiś powód do satysfakcji. Patriotyki robiłem trochę z przekory, trochę z powodu własnych przekonań i pasji historycznych. SB szybko wywęszyła, czym sprawa pachnie, i całą tę działalność słusznie uważała za element małego sabotażu. Nic dziwnego zatem, że co jakiś czas zaliczałem rozmaite komendy, przesłuchania, plądrowano moją firmę i dom. Usiłowano mi przemówić do rozumu, potem coraz ostrzej, pojawiły się i szykany. Nie przestraszyłem się. Wiedziałem, że moja robota jest ludziom potrzebna. Patriotyki szły jak woda. Przyjeżdżali do firmy rozmaici sklepikarze, hurtownicy, a bywało, że i przedstawiciele dużych renomowanych podówczas sieci sklepów państwowych. Wielu liczyło na zysk, ale wielu też chciało najzwyklej pograć na nosie bezpiece i Jaruzelskiemu, nawet gdyby groziły im kłopoty. Nie ukrywam, że uważam tamtą produkcję za swój mały wkład osobisty do przyspieszenia zmian politycznych, które nastąpiły w Polsce po 1989 r. W pewnym sensie przyczyniałem się przecież do podniesienia patriotycznych uczuć rodaków. Wielu ludzi do dzisiaj pyta mnie, czy robię jeszcze patriotyki, ale czasy się zmieniły i tego rodzaju biżuteria nie budzi już emocji”.

Jeśli wspomnienie o patriotykach jest komuś bliskie, uprzejmie proszę o listy. Redakcja obiecuje, że z najciekawszymi listami chętnie zapozna wszystkich swoich Czytelników.

Piszący ten tekst o patriotykach, zbierając o nich informacje, nieraz spotkał się z pytaniem, gdzie jeszcze można je kupić.

Poniżej przedstawiamy kilka modeli jakie znajdowały się w ofercie.

[/su_column][/su_row]

	Krzyżyk „pomorski” z głową orła w koronie wzorowaną na herbach miast pomorskich.
	Krzyżyk Jagielloński, bardzo popularny w Polsce południowo-wschodniej.
	Krzyżyk piastowski. Wzór orzełka z sarkofagu Kazimierza Wielkiego.
	Krzyżyk lwowski. Stylizowany krzyżyk z orzełkiem Szkoły Kadetów we Lwowie. Niezwykle popularny na Dolnym Śląsku.
	Krzyżyk z orzełkiem – z okresu Powstania Listopadowego.
	Krzyżyk warszawski, powstańczy. Wierna kopia oryginału z roku 1944.
	Krzyżyk partyzancki, z orzełkiem z okresu ll Rzeczypospolitej.
	Miniaturka ryngrafu w formie wisiorka.
	Orzełek – zawieszka z okresu Księstwa Warszawskiego.
	Sygnet; wzór z okresu „czarnej biżuterii”.
	Pierścionek damski
	Wisiorek-trumna – firmowa wersja „opornika”. Dedykowana przewodniczącemu WRON gen. Jaruzelskiemu.